dinsdag 22 april 2014

Eerst zien en dan pas oordelen

Twee weken geleden schreef ik een blog: Pesten als drama, over het televisieprogramma Project P en de discussie op en over het Einsteinlyceum, dat naar de rechter stapte om de uitzending van het programma tegen te houden. Er was veel discussie, en de hoofdpersoon uit de betreffende aflevering vertelde bij Humberto Tan dat het pesten nu helemaal was opgehouden en dat zijn voormalige pestkoppen nu zijn matties waren. Wat moest ik ervan denken, welke balans kunnen we voorlopig opmaken over Project P? Daarover schreef ik een opiniestuk voor de site Sociale Vraagstukken: Project P, ja of nee? Dit stuk werd doorgeplaatst naar de site van Trouw, met de wervende, maar enigszins misplaatste titel: "Schandpaalaanpak Project P heeft geen effect". (1) 

Via LinkedIn kreeg ik daarop een mail van één van de programmamakers. Ook hij keek gelukkig voorbij de misplaatste kop, en kon zich vooral vinden in mijn laatste zin: “Dan is er een project P nodig om de zaak grondig wakker te schudden.” Hij vroeg me om niet in de val te stappen van anderen napraten die niets gezien hebben en de situatie niet kennen, maar pleitte ervoor dat ik eerst zou zien en dan pas zou oordelen. Het programma wordt vanaf 28 april uitgezonden en hij is benieuwd naar mijn gedachte over Project P. Hij benadrukt dat het programma met veel zorg is gemaakt, dat de scholen nu een probleem minder hebben en dat de ouders nu een blij kind thuis hebben, en dat het hen daar om begonnen is.

Mijn antwoord daarop wil ik jullie niet onthouden.

Je pleit ervoor dat ik eerst zie, en dan oordeel. Wie zou daar tegen kunnen zijn? Toch wil ik daar wel een paar dingen over zeggen. Als je goed leest, zie je dat ik zo min mogelijk oordeel, maar juist overwegingen geef waarom ik jullie aanpak wel of geen goed idee vind. Het is jammer dat je niet op die argumenten ingaat.

Daarnaast is het vaak juist erg raadzaam om tevoren dingen goed af te wegen, en niet altijd de afloop af te wachten. Ik heb een aantal fundamentele bezwaren tegen jullie aanpak, de belangrijkste daarvan zijn dat je reactief werkt, eerst het pesten, dan de aanpak, en niet proactief: meteen corrigeren in plaats van de zaak zo grondig uit de hand te laten lopen. Maar gezien de omstandigheden (een school die die taak onvoldoende op zich neemt of kan nemen) is jullie tactiek niet eens zo slecht. Het programma legt bestaande misstanden bloot en confronteert:  niemand kan er meer omheen.

Maar toch is er een belangrijk  probleem, namelijk dat van manipulatie van de werkelijkheid. Een jongen die weet dat hij filmt, kan de situatie beïnvloeden om betere beelden te krijgen. Ik zeg niet dát hij het doet, maar het kán. En niemand kan dat controleren.

Dat maakt je ook verzoek om eerst het programma te zien problematisch, hoezeer ik ook geloof dat jullie bedoelingen oprecht zijn. Jullie zijn televisiemakers, geen hulpverleners. Datgene wat ik straks op televisie te zien krijg, is (opnieuw?) een selectie, een manipulatie van de werkelijkheid. Mijn eventuele oordeel straks,  zal gaan over die selectie, niet over de werkelijkheid, althans, ik kan dat nooit helemaal zeker weten. En dat vind ik problematisch.


Maar nogmaals, gezien mijn ervaringen met tegenstribbelende scholen en ontkenningen vanuit omgeving, leerkrachten en (andere) ouders, is een programma als dat van jullie een "welkome" (het is triest dat het nodig is) wake-up call. Dit is wat er gebeurt op scholen. Nu je het zo in beeld ziet, kan niemand meer ontkennen dat er gepest wordt en hoe erg dat is.