Twee weken geleden schreef ik een blog: Pesten als drama,
over het televisieprogramma Project P en de discussie op en over het
Einsteinlyceum, dat naar de rechter stapte om de uitzending van het programma
tegen te houden. Er was veel discussie, en de hoofdpersoon uit de betreffende
aflevering vertelde bij Humberto Tan dat het pesten nu helemaal was opgehouden
en dat zijn voormalige pestkoppen nu zijn matties waren. Wat moest ik ervan
denken, welke balans kunnen we voorlopig opmaken over Project P? Daarover
schreef ik een opiniestuk voor de site Sociale Vraagstukken: Project P, ja of
nee? Dit stuk werd doorgeplaatst naar de site van Trouw, met de wervende, maar
enigszins misplaatste titel: "Schandpaalaanpak Project P heeft geen effect". (1)
Via LinkedIn kreeg ik daarop een mail van één van de
programmamakers. Ook hij keek gelukkig voorbij de misplaatste kop, en kon zich
vooral vinden in mijn laatste zin: “Dan is er een project P nodig om de zaak
grondig wakker te schudden.” Hij vroeg me om niet in de val te stappen van
anderen napraten die niets gezien hebben en de situatie niet kennen, maar
pleitte ervoor dat ik eerst zou zien en dan pas zou oordelen. Het programma
wordt vanaf 28 april uitgezonden en hij is benieuwd naar mijn gedachte over
Project P. Hij benadrukt dat het programma met veel zorg is gemaakt, dat de
scholen nu een probleem minder hebben en dat de ouders nu een blij kind thuis
hebben, en dat het hen daar om begonnen is.
Mijn antwoord daarop wil ik jullie niet onthouden.
Je pleit ervoor dat ik eerst zie, en dan oordeel. Wie zou
daar tegen kunnen zijn? Toch wil ik daar wel een paar dingen over zeggen. Als je goed leest, zie je dat ik zo min mogelijk oordeel,
maar juist overwegingen geef waarom ik jullie aanpak wel of geen goed idee
vind. Het is jammer dat je niet op die argumenten ingaat.
Daarnaast is het vaak juist erg raadzaam om tevoren dingen
goed af te wegen, en niet altijd de afloop af te wachten. Ik heb een aantal
fundamentele bezwaren tegen jullie aanpak, de belangrijkste daarvan zijn dat je
reactief werkt, eerst het pesten, dan de aanpak, en niet proactief: meteen
corrigeren in plaats van de zaak zo grondig uit de hand te laten lopen. Maar
gezien de omstandigheden (een school die die taak onvoldoende op zich neemt of
kan nemen) is jullie tactiek niet eens zo slecht. Het programma legt bestaande
misstanden bloot en confronteert:
niemand kan er meer omheen.
Maar toch is er een belangrijk probleem, namelijk dat van manipulatie van de
werkelijkheid. Een jongen die weet dat hij filmt, kan de situatie beïnvloeden
om betere beelden te krijgen. Ik zeg niet dát hij het doet, maar het kán. En
niemand kan dat controleren.
Dat maakt je ook verzoek om eerst het programma te zien
problematisch, hoezeer ik ook geloof dat jullie bedoelingen oprecht zijn.
Jullie zijn televisiemakers, geen hulpverleners. Datgene wat ik straks op
televisie te zien krijg, is (opnieuw?) een selectie, een manipulatie van de
werkelijkheid. Mijn eventuele oordeel straks, zal gaan over die selectie, niet over de
werkelijkheid, althans, ik kan dat nooit helemaal zeker weten. En dat vind ik
problematisch.
Maar nogmaals, gezien mijn ervaringen met tegenstribbelende
scholen en ontkenningen vanuit omgeving, leerkrachten en (andere) ouders, is
een programma als dat van jullie een "welkome" (het is triest dat het
nodig is) wake-up call. Dit is wat er gebeurt op scholen. Nu je het zo in beeld
ziet, kan niemand meer ontkennen dat er gepest wordt en hoe erg dat is.