Via Twitter volgde ik de berichten van Janine Scherpenberg al
een tijdje. Over haar dochter Daphne, die thuis kwam te zitten, nadat het op
school (en daardoor ook thuis) slechter en slechter met haar ging.
Hoe afspraken niet nagekomen werden. Hoe de mening, kennis en
deskundigheid van ouders stelselmatig opzij werden gezet. Hoe Daphne zelf
steeds verder in de knel kwam, tot het moment dat ze niet meer wilde leven. Wat
dat met een kind doet, wat dat met een moeder doet…
Onlangs verscheen het verhaal van Daphne in boekvorm,
geschreven door haar moeder: Janine
Scherpenberg: Thuis is Daphne Daphne. Een indringend verhaal, dat je soms
bij de strot grijpt. Dit boek zou verplichte kost moeten zijn voor iedereen die
in het onderwijs werkt, maar ook voor ouders die zelf een kind hebben dat in de
knel zit, is dit herkenbaar en op die manier een hart onder de riem.
Daphne was een vrolijke kleuter, had veel vriendinnen op
school, afspraakjes na schooltijd. Het ging prima met haar, totdat ze
leerproblemen bleek te hebben en een ontwikkelingsstoornis. De diagnoses
volgden elkaar op (ASS, mogelijk ADHD), maar voor Daphne betekende dit dat ze
vaak te horen kreeg dat ze “het niet goed deed”. Een appel, door haar zo
prachtig rood/geel overlopend ingekleurd, werd door de juf (groep 1!) meteen
afgekeurd als “niet goed”. Hij had volgens de opdracht rood moeten zijn…
Thuis is Daphne een creatief kind, dat prachtig kan tekenen en
kleuren, dat geïnteresseerd is in muziek, in sterrenkunde, in de wereld. Op
school komt zij niet uit de verf. Het lukt haar niet. Daphne kon niet over naar een volgende klas, en raakte zo haar
vriendinnetjes én zelfvertrouwen kwijt. Na een traumatische gebeurtenis op de
naschoolse opvang gaat het nog slechter, de moeder vermoedt dat Daphne
“selectief mutisme” heeft: een sociale angststoornis waarbij zij in situaties
niet meer kán praten. De zorghandelingen van school zijn er dan met name op
gericht om haar aan het praten te krijgen. Maar echt begrijpen, laat staan
zién, doen ze haar niet.
Niet
luisteren naar moeder
Opvallend is het gebrek aan afstemming tussen school en
moeder. Als moeder heb je zicht op je kind, maar school kijkt het liever zelf
aan. Uitslagen van onderzoeken (tot twee keer toe blijkt uit IQ test dat Daphne
een normaal IQ heeft, maar met een disharmonisch profiel (tussen begrip en
uitvoering zit een kloof). Maar met dit soort uitslagen werd niets gedaan, ze
verdwenen in de map. In de verslagen staat vermeld: “volgens moeder”, of:
“moeder vermoedt”, maar daar blijft het ook bij. Er wordt niets mee gedaan. En
elk schooljaar opnieuw wil de nieuwe meester of juf het eerst zelf eens
aanzien. En voor je het weet ben je dan een jaar verder, een jaar waarin
eigenlijk niet echt iets gebeurd is voor Daphne op het gebied van leren. Waarin
de achterstand verder oploopt, waarin het zelfvertrouwen afneemt.
Schrijnend ook is de beschrijving van haar selectief mutisme:
als Daphne zich onveilig voelt, kán ze niet praten. Dat gaat zelfs zover dat ze
in de auto alleen kan praten als alle ramen en deuren dicht zijn. Op een dag
breekt ze haar pols. Bij de dokter en in het ziekenhuis geeft Daphne geen kik,
maar eenmaal in de auto begint ze keihard te huilen.
De verschillende scholen die Daphne bezoekt, blijken vast te
zitten in hun eigen stramien. Regels zijn regels, methoden zijn methoden, ook
al werken ze niet voor Daphne. Van autisme en selectief mutisme begrijpen ze
niet veel, even rustig in de klas mogen blijven als de anderen buiten spelen is
er voor Daphne niet bij. Dat blijkt wèl te kunnen als ze een gebroken pols
heeft. Zes heerlijke weken voor Daphne, omdat je gips wel kunt zien…
Aanwezigheidsplicht
Steeds duidelijker wordt dat school voor Daphne niet werkt.
Dat ze ná school nog sommen moet maken die in de klas, onder veel druk, niet
lukken. Dat ze thuis wel kan praten en op school niet. Maar op school kon ze
niet vragen wat ze niet begreep. Ze moest alles zelf oplossen. Of kreeg ze te
horen dat op haar vingers tellen (automatiseren lukte niet, hoewel ze wel het
inzicht in rekenen had) “voor kleuters” was. Dat kan echt niet als je al elf
bent. De boodschap voor Daphne was duidelijk: ze was fout en kinderachtig.
“Het stomste wat ik ooit had gedacht is, dat ik er vanuit ging
dat leerkrachten inzicht hadden in hoe
kinderen leren. De lerarenopleiding bestaat er denk ik vooral uit hoe je
kinderen het programma naar binnen drukt. Begrijp je het niet? Hier nog een
keer. Nog een keer. Nog een keer. Tot het kind gek wordt. Dat is met Daphne
gebeurd. Daphne was een verlegen, pratend meisje met veel vriendinnetjes in het
begin op school. Zij is helemaal 'gek' gemaakt. En niemand die daar iets van
wil horen.” (p.114)
Oplossingen worden gezocht in behandelcentra, in speciaal
onderwijs, waar ze tussen allemaal kleine jongetjes met autisme terecht komt.
Terwijl ze thuis Engels leert uit de boeken van haar broer, en alles opzoekt
over planeten. Terwijl ze elke keer opnieuw moet uitrekenen dat zeven plus acht
vijftien is, maar wel weet dat de afstand tussen de zon en de aarde 150 miljoen
kilometer is.
Uiteindelijk is Daphne helemaal overspannen. Het is allang
duidelijk dat ze zich thuis veel beter ontwikkelt dan op school, maar daar kan
geen sprake van zijn Ze moét naar school, er is immers leerplicht? Dat ze op
school niets leert, doet daar niets aan af. Dat ze op school geen raad met
Daphne weten, ook niet. Als ouders voorstellen om Daphne een dag in de week
thuis te laten werken zodat ze op z'n minst haar taken af kan krijgen is dat
nog best lastig. Dit wordt toegestaan als dat een tijdelijke oplossing is.
Daphne werkt in een ochtend dan wel het werk van een halve schoolweek weg. Leerplicht
blijkt neer te komen op aanwezigheidsplicht, maar in wiens belang? Niet in het
belang van Daphne.
School (inmiddels speciaal onderwijs) blijkt steeds onveiliger
voor Daphne. Hoewel zij juist geen agressief gedrag vertoont maar bij
onveiligheid juist blokkeert, verstijft, wordt er soms door twee volwassenen
fysiek ingegrepen. Als de moeder daarover op school komt praten, is men vooral
beledigd. Maar de leerplicht blijft. Een verblijf in een kliniek, vijf dagen,
eventueel met overnachting, zou volgens de deskundigen een oplossing zijn.
Terwijl ze, inmiddels thuiszittend, zo goed ging. Tot rust kwam, piano speelde,
filmpjes maakte. Maar daar kon geen sprake van zijn. Ouders zien dat het voor
Daphne funest is als zij weer naar school zal moeten en vragen bij deskundigen
om haar vrij te stellen van de leerplicht. Het enige alternatief wat geboden
wordt, is echter verblijf in een kliniek. Instanties richten zich op projecten
om haar alsnog op school te krijgen of bij instellingen voor zwakbegaafde
kinderen onder te brengen. Het verzorgen van onderwijs van het kind komt niet
eens aan de orde. De school zegt geen geld voor haar te hebben.
De
positie van ouders
Als er iéts in dit boek duidelijk wordt, is het wel hoe slecht
er naar ouders geluisterd wordt. Hoe oneindig veel machtiger (en lakser)
scholen en professionals staan ten opzichte van de ouders. Afspraken worden
niet nagekomen, testuitslagen worden niet opgepakt als aanknopingspunt om het
kind verder te helpen, maar verdwijnen in het dossier. Leerkrachten proberen
allemaal hun eigen kunstjes en trucjes uit, maar leren niet van het kind, niet
van de ouders en niet van elkaar. Over de beschikbare financiële middelen wordt
gelogen, het geld komt niet terecht waar het voor bestemd is: het kind zelf. En
boven alles staat dat Daphne naar school moét: dat is immers goed voor haar
sociale ontwikkeling? Terwijl uit alles blijkt dat het niet zo is. Tot het
moment dat Daphne helemaal niet meer wil leven.
Dit boek is het verslag van het gevecht van ouders voor hun
kind. Een kind dat in de knel komt in het huidige systeem. Dat systeem is er
niet voor dit kind, maar dat wil niemand horen.
Daphne zit nu thuis, eindelijk rust. Eindelijk ruimte om
zichzelf op haar eigen manier, in haar eigen tempo, te ontwikkelen. Ondanks het
schooladvies voor PRO/BBL, volgt ze nu MAVO afstandsonderwijs, praat ze en
speelt ze piano. Haar verhaal wordt nu verteld door haar moeder en is helaas
herkenbaar, op punten, voor zoveel ouders naar wie niet geluisterd wordt. De
overheid en de samenleving staan altijd klaar om ouders te wijzen op hun
verantwoordelijkheid in de opvoeding. Maar wanneer een kind in de knel komt te
zitten, staan diezelfde ouders tegenóver instanties, in plaats van naast. Dan
wordt er niet naar ze geluisterd, maar gedreigd met maatregelen.
En daarom moet iedereen dit boek lezen: ouders, leerkrachten,
schoolleiders en beleidsmakers. Omdat je mooie theorieën kunt hebben, maar als
je niet kijkt hoe die uitpakken, ben je geen lerende organisatie. Omdat de
theorieën voor de kinderen zijn en niet andersom.
Janine Scherpenberg: Thuis is Daphne Daphne. Piramidons 2014. Met een voorwoord door Katinka Slump, onderwijsadvocate die zich onder meer inzet voor thuiszitters.
Lees meer over thuiszitters:
Wow Mieke wat een treffend verhaal! Je gaat je toch afvragen (en dat doe ik al een tijdje) waarom we eigenlijk nog leerplicht kennen? Dat het ooit werd ingevoerd om kinderarbeid te voorkomen, oké, maar het lijkt er op dat de overheid ouders niet vertrouwd dat ze het beste voor kind willen. Het onderwijssysteem piept en kraakt en met een dochter van bijna 3 breekt voor ons de tijd aan heel bewust naar het onderwijs te kijken. School kan leuk zijn en kinderen helpen maar kan ook nadelen hebben...
BeantwoordenVerwijderenHet onderwijssysteem zoals het nu bestaat is ooit zo ontworpen voor een heeeeel andere maatschappij.Het is onvoorstelbaar dat in dit digitale tijdperk de kinderen nog steeds les krijgen alsof er niet eens radio bestaat...... De meeste kinderen kunnen zch desondanks goed aanpassen, maar dat wil nog niet zeggen dat ook zij het niet veel beter zouden doen met een ander systeem. Kinderen als Daphne zijn de voorlopers eigenlijk en niet de achterblijvers.
BeantwoordenVerwijderenHebben de ouders wel eens een democratische school overwogen? Daar kan Daphne haar eigen leerweg volgen. Het zijn de scholen van de toekomst.
BeantwoordenVerwijderenBeste Anne, als je goed leest dan weet je nu ook dat dit kind blokkeert! Net als de onze. Ze zijn GETRAUMATISEERD door school. Geen enkele school helpt dan meer. Het is het huidige onderwijssysteem. Dit verhaal loopt parallel aan die van ons. Deze kinderen hebben daarnaast behoefte aan peers, ontwikkelingsgelijken. Ook op een democr. school vinden ze dat niet.
BeantwoordenVerwijderen