Vrouwen mogen niet dik zijn - Gastblog van Asha ten Broeke

29.419 dollar per jaar. Zo groot is de gemiddelde salariskloof tussen een magere en een dikke vrouw (1). Met mager bedoel ik overigens niet: met een gezond gewicht. Met mager bedoel ik: met ondergewicht. Voor iele mannen geldt dit salarisvoordeel niet. Sterker nog, zij verdienen aanzienlijk minder dan hun stevige collega’s (ruim 8000 jaarlijkse dollars, om precies te zijn). Overgewicht is voor vrouwen dus nadeliger dan voor mannen. En niet alleen financieel. Het gewicht van vrouwelijke prominente Nederlanders is standaard onderwerp van gesprek (denk aan Erica Terpstra, of Hanneke Groenteman), maar van bekende mannen slechts zelden. Nog zoiets: waar vrouwen allerlei ondergoed met stevig elastiek kunnen kopen om hun vetrollen zoveel mogelijk te stroomlijnen, steken mannen hun dikke buiken fier vooruit.

Waarom dit verschil? Voor mijn nieuwe boek ‘Eet mij’ (geschreven met mede-wetenschapsjournalist Ronald Veldhuizen) ging ik op onderzoek uit, en de resultaten daarvan deel ik graag met jullie in deze gastblogpost.

Er liggen drie maatschappelijke ontwikkelingen ten grondslag aan het gegeven dat vrouwen meer last hebben van de gewichtsstigmatisering dan mannen. De eerste is dat overgewicht al sinds jaar en dag geen medisch vraagstuk is, maar een cosmetisch probleem. Zoals ik eerder deze week in een column op socialevraagstukken.nl (2) uiteenzette: we maken ons niet zo druk om de vetrollen van de obese medemens omdat deze leiden tot gezondheidsissues en hoge zorgkosten, maar omdat vet al sinds het begin van de twintigste eeuw te boek staat als walgelijk, verschrikkelijk, afzichtelijk en ontsierend.

Dit cosmetische karakter van het overgewichtprobleem treft vrouwen een stuk harder dan mannen. Dat komt door de tweede ontwikkeling, ook al een historische: de tranformatie van de rol van moeder naar de rol van echtgenote. In vroeger tijden was mooi zijn niet een van de hoofdtaken van een getrouwde vrouw (3). Zij was vooral mama. Brede heupen, zware borsten en een schommelende buik pasten bij het plaatje en bij de heersende verwachtingen. Toen in de loop van de twintigste eeuw verschillende soorten geboortebeperking hun intrede deden, veranderde dat. Het kindertal kon beperkt worden, en daarmee werd voor de vrouw haar rol van sexy eega belangrijker. Vrouwenbladen uit die tijd schrijven hoe essentieel het is dat je er goed en aantrekkelijk uitziet, ook als je (kleine) kinderen hebt.

De derde maatschappelijke ontwikkeling vergrootte deze twee trends uit: die opkomst van het televisie-idool. Het vierkante kastje was en is bij uitstek de plek waar het heersende idee van vrouwelijke schoonheid geëtaleerd wordt. Daarmee bepaalt de televisie voor een belangrijk deel van we allemaal mooi vinden. En ‘mooi’ is de afgelopen decennia steeds vaker gaan samenvallen met ‘broodmager’.

In 1921 was de eerste Miss America 1,55 meter, met een middelomtrek van meer dan 63 centimeter en een gewicht van 49 kilogram. Haar bmi was 20. Zestig jaar later, in 1981, was ze nog ongeveer even zwaar maar met bijna 1,63 meter en een middelomtrek van iets minder dan 56 centimeter aanzienlijk langer en magerder (4). Sterker nog, met een bmi van 18 was ze volgens de hedendaagse richtlijnen zelfs iets te licht. En topmodellen zijn tegenwoordig nog magerder: met een bmi van 16 heeft Kate Moss bijvoorbeeld flink ondergewicht.

Voor televisie-actrices geldt hetzelfde: te mager is de nieuwe norm. De Canadese hoogleraar Bradley Greenberg bestudeerde – hopelijk voor hem met de hulp van vele collega’s – maar liefst 275 afleveringen van 56 verschillende Amerikaanse televisieseries uit het seizoen 1999-2000 (5). Greenberg en zijn mede-onderzoekers bekeken alle voornaamste personages, en deelden hen in op basis van hun gewicht. Maar liefst een op de drie televisievrouwen had ondergewicht, concludeerde Greenberg. Voor vrouwen in het wild is dat aandeel slechts een op de twintig.

Ons beeld van hoe een normale vrouw eruit ziet is zelfs zo ‘skinny’geworden dat veel mensen hét icoon uit de jaren vijftig, Marilyn Monroe, dik vinden. Er wordt zelfs weleens gezegd dat ze naar hedendaagse standaarden overgewicht zou hebben. Dat is echter niet waar. Volgens de maten die haar kleermaker opgaf – en laten we aannemen dat die het kan weten – fluctueerde haar body mass index tussen de 20 en 23 (6).

Dat we nu zo raar tegen Marilyn Monroe aankijken is niet zo gek, want stevige ronde vrouwen zie je op televisie nauwelijks. Een vrouw met Monroes maten zou in het populaire modellenprogramma America’s Next Top Model een ‘plus-sized’ model heten. Ook in televisieseries zijn volslanke vrouwen in de minderheid. En obese vrouwen – in het echt ongeveer een op de vier van alle vrouwen – waren zijn zelfs nog zeldzamer: drie op de honderd, becijferde Bradley Greenberg.

Die dikke vrouwen hadden bovendien een ander soort rollen in de series. Ze waren minder vaak verwikkeld in een romance dan hun dunne tegenspeelsters, ze raakten minder vaak andere karakters aan, ze hadden minder vriendschappen en de andere personages gingen vaker op een flauwe of negatieve manier met hen om, met name mannen. In comedyseries gingen negatieve ‘grappen’ bovendien vaker gepaard met gelach, of de serie nu was opgenomen voor publiek, of dat het gelach uit het spreekwoordelijke blikje kwam.

In dit licht is het niet verbazingwekkend dat het stigma dat rust op overgewicht veel meer impact heeft op vrouwen dan op mannen. Als dik gelijk staat aan lelijk, en lelijk zijn voor vrouwen erger is dan voor mannen, en dit beeld bovendien per tv dagelijks de woonkamer binnenkomt, dan is die salariskloof van bijna 30.000 dollar per jaar ineens goed te verklaren.

Deze post hoort bij de blogtour van Eet mij: de psychologie van eten, dieten en te veel eten. De auteurs, Asha ten Broeke en Ronald Veldhuizen, laten elke dag een nieuwe post los op een ander blog. Gisteren schreef Ronald over het hoe en wat van eethypes op scilogs.be.  Morgen (1-12) schrijft Ronald over dikke apen zonder status op sciencepalooza.nl. Virtuele groupies zijn uiteraard van harte welkom, laat dan vooral ook via de reacties even weten dat je hier bent geweest.

Het volledige tourschema kun je hier vinden.

noten:

(1) Salariskloof: Judge et al (2011). ‘When it comes to pay, do the thin win? The effect of weight on pay for men and women’, Journal of Applied Psychology, 96 (1), pp. 95-112

(2) Gastblog op socialevraagstukken.nl: http://www.socialevraagstukken.nl/site/column/waar-komt-het-overgewichtstigma-nou-echt-vandaan/

(3) Peter Stearns (2002) Fat History: Bodies and Beauty in the Modern West, New York University Press.

(4) Stearns, Fat History.

(5) Greenberg et al (2003) ‘Portrayals of overweight and obese individuals on commercial television’, American Journal of Public Health, 93 (8), pp. 1342-1348

(6) De maten van Marilyn Monroe: http://jezebel.com/5299793/for-the-last-time-what-size-was-marilyn-monroe