Denkfout: zien wat we verwachten

In het ABC van denkfouten behandelt Suzanne Weusten op in De Volkskrant van woensdag 16 januari 2013  de Selectieve Waarneming: het zien wat we verwachten. Als illustratie gebruikt zij het verhaal dat op een vroege morgen in Washington, januari 2007, een beroemd violist zich opstelde in een metrostation, waar 1100 mensen hem haastig en ongeïnteresseerd passeerden en slechts 7 mensen naar zijn muziek wilden luisteren waarvan slechts één hem herkende. Dit moet volgens de schrijfster (en niet alleen volgens haar, ik heb het voorbeeld vaker voorbij zien komen) bewijzen dat mensen alleen zien wat ze verwachten en “blind zijn voor onverwachte gebeurtenissen” en erger nog: blind voor onverwachte en gratis schoonheid.  

Maar tegelijk -op een ander niveau- is het concept ook van toepassing op haar eigen waarneming. Ook zij ziet namelijk wat zij verwacht: 1100 ongeïnteresseerde mensen die alleen binnen de context van de concertzaal de muziek van de violist kunnen waarderen. Maar klopt dit wel? Hoeveel van de passanten in een willekeurig metrostation  luisteren graag naar klassieke muziek en zijn op de hoogte van het bestaan van de betreffende violist?  

Ik zou de passanten in de Amsterdamse metro niet de kost willen geven die bijvoorbeeld nog nooit van Leonidas Kavakos hebben gehoord (tenzij hij de avond tevoren bij De Wereld Draait Door heeft gespeeld, wat tot op heden nog niet is gebeurd).  Doorgaans is dat beslist niet hetzelfde publiek dat je `s avonds in Het Concertgebouw aantreft. En andersom vind je van de volle zaal in het Concertgebouw slechts een enkeling `s morgens vroeg in de metro terug. Het goede nieuws is dus dat, ondanks de haast in de ochtendspits en ondanks het vroege tijdstip, er toch nog 7 mensen waren die stopten en oor hadden voor deze onverwachte schoonheid. Er is nog hoop voor de mensheid.