Help! Een emotie!

De meeste mensen weten wel wat je moet doen als iemand zich brandt (onder de kraan, nu meteen) en dat je wondjes en wonden meteen moet behandelen en niet moet laten infecteren. Zelfs achtstegroepers oefenen met de Heimlich-greep en halen een EHBO-diploma. Maar op emoties wordt vaak met grotere schrik en handelingsverlegenheid gereageerd. Je wordt naar huis gestuurd om de gebeurtenissen “te gaan verwerken” of “een plekje te geven”, zonder enig benul hoé je dat voor elkaar moet krijgen. Als het al zover komt trouwens, liever hebben mensen dat je, als ze vragen hoe het met je gaat, antwoordt met een vrolijk “goed hoor, met jou?” of “druk, druk!” en niet dat je naar alle eerlijkheid antwoordt dat je volstrekt niet kan leven met het verlies van een ouder, een kind, je baan of je beste vriendin. Als mensen dat weten lopen ze liever met een grote boog om je heen.

Maar nu is er het boek “Eerste hulp bij emoties” van Guy Winch. Met als ondertitel: “onmisbaar advies bij psychische blessures en blauwe plekken.”  Eindelijk een handzaam overzicht van de belangrijkste psychische kwetsuren die men in het leven op kan lopen, zoals je ook vroeg of laat een gat in je knie of kin valt. Leven gaat onvermijdelijk gepaard met risico’s, ook op het psychische vlak. Winch bespreekt de belangrijkste soorten emotionele pijn, mét adviezen hoe je die moet behandelen en disclaimers wanneer je echt professionele hulp moet zoeken. Een onderhoudend boek, dat niet alleen meer kennis en inzicht in emoties oplevert, maar ook eindelijk eens gewone adviezen geeft.  Zo behandelt hij achtereenvolgens de pijn van sociale afwijzing, eenzaamheid, verlies en trauma’s, schuldgevoel, piekeren, mislukking en onzekerheid.

Sociale afwijzing is een pijn die vergelijkbaar is met de ergste fysieke pijn en ook op gelijksoortige wijze zichtbaar is in het brein (en anders dan bij andere vormen van emotionele pijn, helpt paracetamol wèl). Onderzoekers lieten drie mensen met een bal spelen. Na de tweede ronde overgooien werd er steeds één overgeslagen (die niet wist dat de andere twee onderzoekers waren). De buitengesloten mensen rapporteerden achteraf erge emotionele pijn, op fysiek vlak vergelijkbaar met een beenbreuk of een zware bevalling. Zelfs de mededeling dat het onderzoekers waren, of zelfs leden van de Klu Klux Klan, deed niets meer af aan die pijn. Winch legt een verband met de evolutie: mensen zijn voor hun overleven zodanig aangewezen op anderen, dat deze pijn werkt als een waarschuwing: pas op, je dreigt buitengesloten te worden. Dat mag zo zijn, maar dat zou betekenen dat je daarna ook wist wat je moest doen om niet buitengesloten te worden- wat helaas lang niet altijd  zo is.

Afwijzing heeft drie soorten gevolgen: we kunnen niet meer helder denken, we worden agressief en we gaan (onnodig) negatief over onszelf denken. Winch geeft ons tips om met deze zelfkritiek in debat te gaan, om ons gevoel van eigenwaarde weer op te krikken en vooral- om onze banden met anderen aan te halen. Verbondenheid met anderen helpt bij afwijzing. Een foto van je gezin op je bureau is dus helemaal geen gek idee in een negatief kantoorklimaat. Professionele hulp is nodig als we anderen of onszelf geweld aan willen doen.

Op deze manier behandelt Winch ook de andere emoties: lichtvoetig, verhelderend en praktisch. Over veel van de details zou ik graag met Winch in discussie gaan- dat houden jullie van me tegoed. Ook had ik graag tips gezien over hoe je met emoties van ánderen moet omgaan. Toch is dit boek als basiskennis, in deze tijd die veel van onze emotionele vaardigheden vraagt, beslist geen overbodige luxe. Een aanrader dus, voor in het geestelijke medicijnkastje.

Guy Winch: Eerste hulp bij emoties. Amsterdam: Maven Publishing, 2013.